سخنرانی رایحه مظفریان در سازمان ملل متحد درباره ختنه زنان ایرانی

اردیبهشت ۲۲, ۱۳۹۴ | ایران, خارجی

رایحه مظفریان، نویسنده کتاب «تیغ و سنت» پیرامون ختنه دختران پیش از شروع صحبت­‌هایش به هر مخاطب یک تیغ صورت تراشی مردانه و یک ورق کاغذ قرمز داده بود تا حاضران کاغذهای قرمز را با تیغ‌­های صورت تراشی به هر نحوی که مایلند ببرند. همه مخاطبان کاغذهای قرمز را بدون پرسیدن سوالی بریدند و آن را برای نمایش به بالای سر بردند.

کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد نهادی وابسته به شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد است که از سال ۱۹۴۶ با هدف برابری جنسیتی و کمک به پیشرفت زنان تشکیل شده ‌است. این کمیسیون هر سال نشستی ۱۰ روزه را در مقر اصلی سازمان ملل در نیویورک برای بررسی پیشرفت در برابری جنسیتی، تعیین چالش‌ها، وضع استانداردهای جهانی و فرمول‌بندی سیاست‌هایی برای ترویج برابری جنسیتی و پیشرفت زنان در سطح جهان برگزار می‌کند. نهاد مذکور نقش تصمیم‌گیری با ضمانت اجرایی ندارد، اما برخی آن را بالاترین مقام نظارتی در حوزه زنان در سازمان ملل به‌شمار می‌آورند.

هر سال تمام پژوهشگرانی که در حوزه برابری جنسیتی و حقوق زنان فعال هستند از تمام جهان کنار هم جمع می‌­شوند تا مباحث تخصصی مورد مطالعه خود را با یکدیگر مبادله کنند. سال‌هاست که موضوع ختنه دختران در آفریقا و انجام عمل در اروپا توسط مهاجرین آفریقایی‌تبار نقل محافل جهانی‌ است. اما در چند سال گذشته با مطالعه و تلاش چند تن از پژوهشگران این حوزه در آسیا و خاورمیانه، نگاه‌­ها از سمت آفریقا به نقطه‌­ی دیگری از جهان در حال تمایل است.

جامعه جهانی از دهه ۹۰ میلادی که برای اولین بار با موضوع ناقص سازی جنسی زنان روبرو شد تا سال ۲۰۱۳ که یونیسف گزارشی از وضعیت شیوع جغرافیایی این عمل را منتشر کرد، تنها ۲۹ کشور به عنوان کشورهایی که ختنه دختران در آن­ها رواج دارد به رسمیت شناخته شده­‌اند. در حالی‌که بیش از ۱۰ کشور دیگر همچنان باقیست که از سوی دولت­هایشان و یونیسف به عنوان کشورهای درگیر معرفی نشده‌­اند.

برخی از کشورهایی هم که در نقشه با رنگ صورتی مشخص شده­‌اند هنوز به رسمیت جهانی در نیامده‌­اند. بخش‌های مرکزی و جنوبی عراق، ایران و عمان کشورهایی هستند که در این نقشه رنگ شده‌­اند ولی یونیسف آماری از آن­ها را منتشر نکرده و در مورد آن­ها صحبتی مطرح نشده است. بنابراین همچنان پژوهشگران در تلاش هستند تا با ارائه آمار و اطلاعات بتوانند سازمان­‌های دست اندر کارِ ملی و بین المللی را قانع کنند.

کلیسای مرکزی سازمان ملل در ۹ فوریه سال ۲۰۱۵ در ساعت ۱۰ صبح میزبان مخاطبینی بود که به موضوع ناقص سازی جنسی (ختنه) زنان توجه داشتند. این نشست با حضور بیش از ۱۵۰ مخاطب متخصص و ۵ کارشناس در حوزه ختنه دختران در خاورمیانه و آسیا برگزار شد.

در بین این کارشناسان، رایحه مظفریان نویسنده کتاب «تیغ و سنت» پیرامون ختنه دختران در ایران اطلاعاتی را به مخاطبین ارائه داد. پیش از شروع صحبت­‌هایش به هر مخاطب یک تیغ صورت تراشی مردانه و یک ورق کاغذ قرمز داده بود تا حاضران کاغذهای قرمز را با تیغ­‌های صورت تراشی به هر نحوی که مایلند ببرند. همچنین ازآنها درخواست شد تا در حین بریدن کاغذها اگر سوالی دارند بپرسند. همه مخاطبان کاغذهای قرمز را بدون پرسیدن سوالی بریدند و آن را برای نمایش به بالای سر بردند.

پس از آن، مظفریان صحبت­‌هایش را در مورد ختنه زنان در ایران آغاز کرد:

همچون اکثر کشورهای اسلامی در ایران نیز قوانینی در مورد قطع عضو و یا ایجاد نقص عضو وجود دارد. اما در مورد ناقص کردن اندام تناسلی زنان قانون به صراحت بیان می­دارد که نصف دیه زن به او تعلق می­گیرد. علاوه بر این نقص یکی از اشکال معلولیت است. بنابراین می‌­توان قوانین ملی و بین المللی در این زمینه را نیز برای این شکل از نقص عضو به کار برد.

آن چه که اطلاعات محدود اما مفید تا کنون در اختیار پژوهشگران قرار داده­‌اند آن است که ختنه زنان با درجات و درصدهای شیوع مختلف در ایران با نام سنت همچنان صورت می­گیرد. اما به دلیل این که این سنت مخفی انجام می‌­شود نمی­‌توان آمارهای دقیقی از آن به دست آورد. از چند پژوهش دانشگاهی که تاکنون صورت گرفته، ارقامی به دست آمده است که نشان می­‌دهد ختنه زنان از شیوع ۲۰ تا ۸۰ درصد در مناطقی از کردستان و هرمزگان در حال انجام است. اما در منطقه کردستان به دلیل حضور انجمنی در کردستان عراق (Wadi) سطح آگاهی مردم بالا رفته است. احتمال داده می‌­شود که ختنه دختران در سایر نقاط سنی‌نشین ایران مانند خوزستان، سیستان و بلوچستان، گرگان و بخش­هایی از فارس و بوشهر و کرمان نیز انجام شود.

ریبوار یوسف پناه در پایان نامه خود – دفاع شده در دانشگاه کردستان، گروه فقه و حقوق امام شافعی ۱۳۹۱- با موضوع «بررسی حکم ختنه در مذاهب اربعه اهل سنت» نوشته است:

غالب فُقها، ختنه را به عنوان امری مشروع پذیرفته­‌اند، لکن در مورد نوع حکم تکلیفی آن با هم اختلافاتی دارند، برخی آن را برای مردان و زنان واجب و برخی آن را برای مردان و زنان سنت موکده و عده ای آن را برای زنان مکرمه دانسته‌­اند. برخی از معاصرین و معاندین هم نظریات و شبهاتی را در باب ختنه و مشروعیت آن بیان کرده‌­اند. علت این اختلاف وجود روایات متعدد در باب ختنه و اختلاف علما در فهم معانی آن­ها برمی­‌گردد. راجح این است که ختنه مردان و زنان واجب است.

مظفریان  در ادامه توجه حاضران را مجددا به کاغذهای قرمز بریده شده جلب کرد. او توضیحح داد که هدفش از این درخواست از مخاطبین به چالش کشیدن قانون اطاعت از اتوریته (اقتدار) است.

استنلی میلگرام برای اولین بار، کتابی نوشت که در آن با به آزمایش گذاشتن تجربه‌­ای به بررسی انسان‌ها و رفتارشان در هنگام قرار گرفتن در معرض اتوریته می‌پرداخت. در حقیقت او می­‌خواست نشان دهد که انسان­‌ها بدون آنکه پیش از انجام دستوری به آن فکر کنند بلافاصله آن را به اجرا می­‌گذارند. او در توضیحی درباره کتاب می‌­نویسد: «ديديم كه مردمان نيك سيرت با فقدان احساس قاعده‌مندی در برابر خواست اتوريته سر خم كردند و به انجام اعمالی خشن و سخت دست زدند. مردمي كه در زندگی روزمره نجيب و مسئول‌اند، با اغوای اتوريته و با كنترل ادراكشان و با پذيرش غير انتقادی تعريف آزمايش‌گر از موقعيت، دست به انجام اعمال وحشتناك زدند.»

در یکی از آزمایش­‌ها، او از افراد مدعو به آزمایش درخواست می کند که از فردی که به برق وصل شده است سوالاتی بپرسند و اگر او جواب نادرست داد ولتاژ برق را بالاتر ببرند. همه افرادی که در این آزمایش شرکت کردند شاهد زجر کشیدن فرد متصل به برق بودند در حالی‌که خودشان این شکنجه را بر او اعمال می‌کردند. این افراد بدون پرسیدن چرایی یا رها کردن آزمایش تا انتها مسیر کامل آزمایش را طی کردند و خودشان با دستان خودشان ولتاژ برق را تا حد نهایی افزایش دادند.

این کتاب الگویی شد برای رایحه مظفریان تا بار دیگر آن را در مورد علت تداوم عمل ختنه دختران و اطاعت از اتوریته به بوته آزمایش بگذارد. تمام شرکت کنندگان در این نشست بدون پرسیدن سوالی و تنها به دلیل اعتمادی که به سخنران داشتند کاغذهای قرمز را بریدند. در واقع مظفریان می­‌خواست این نتیجه را بگیرد که افرادی که هنوز معتقدند عمل ختنه دختران باید انجام بگیرد پیش از آنکه این امر را به اجرا در بیاورند پیرامون آن پرسش و پژوهشی نمی­‌کنند. آن­ها به این سنت به عنوان یک رسم دیرباز می‌­نگرند که از پیش میراث فرهنگ‌شان بوده است. در نهایت او از مخاطبان درخواست ­کرد که روی همان کاغذهای پاره بنویسند «چرا؟»